Kapitein Shtandart wil coulance van Brussel

Vladimir Martoes, de kapitein van de Russische driemaster Shtandart, hoopt dat het schip een uitzondering krijgt op de Russische sancties, waardoor ze weer welkom is in Europese havens. Het schip vaart al bijna drie jaar buiten Rusland.

De kapitein wil niet terug, maar mag geen Europese havens aandoen. Het wachten is nu op het Europese hof waar een bezwaarschrift tegen de sancties is ingediend.
De Shtandard is een replica van een schip van tsaar Peter de Grote uit 1703. Voor de oorlog bezocht het zeilschip ongeveer 70 havens, in totaal kwamen ruim 2000 jonge mensen aan boord om zeilervaring op te doen. Het schip bezocht in Nederland onder andere Hellevoetsluis, Zaandam, Sail Amsterdam en Sail Kampen. Maar sinds de sancties tegen Rusland is ze niet meer welkom. Kapitein Vladimir Martoes is half Russisch, half Oekraïens en woont al 10 jaar in Europa. Hij gaf eerder aan fel tegenstander te zijn van de Russische inval in Oekraïne. Hij wil niet terug naar Rusland met het schip, uit vrees dat het in beslag wordt genomen en hijzelf wordt opgepakt vanwege zijn kritiek op het regime.

Aanleggen

Frankrijk gedoogt het schip momenteel zolang het voor anker ligt en niet aangemeerd in een haven.
,,We liggen bij Arcachon in Frankrijk, in een kleine baai niet ver van Bordeaux’’, vertelt de kapitein, die met zijn baard en lange grijze manen zo uit de 17de eeuw lijkt te komen. ,,De prefect van Bordeaux heeft ons toestemming gegeven even voor anker te gaan voor wat hoognodige reparaties.’’
Maar daarna moet de Sjtandart weer buitengaats zeilen en daar op volle zee beginnen de moeilijkheden. ,,Proviand is niet het probleem, de bemanningsleden hebben allemaal een Europees paspoort en kunnen gewoon aan wal. Ze halen met sloepjes de boodschappen binnen’’, vertelt Martoes. Een stuk moeilijker is het bunkeren van drinkwater. Dat gebeurt in havens waar het schip af en toe even mag aandoen, zoals in La Rochelle.
Het schip vaart ook nog met betalende gasten, waardoor er inkomsten zijn.
De kapitein hoopt op een vaste ligplaats, om ergens een bestaan te kunnen opbouwen. Vereniging Zaans Erfgoed stapte al naar de gemeente Zaanstad om een permanente ligplaats voor de Shtandart in Zaandam te regelen, maar kreeg nul op het rekest.

Medische hulp aan Oekraïne

Nu is de hoop dat het schip binnenkort valt onder een uitzonderingsclausule: Russische schepen met een humanitaire missie zijn wel welkom in Europese havens. De bemanning zette al een project op voor medische hulp en hulp aan kinderen in Oekraïne, maar Brussel zag dit niet als humanitaire missie. Hiertegen heeft de kapitein bezwaar gemaakt, maar er is nog geen uitspraak. ‘Veel Europese politici durven niet, uit angst voor pro-Russisch te worden versleten. Maar ik hoop dat er uiteindelijk slimme mensen in de EU zijn, die het verschil begrijpen tussen degenen die de oorlog van Poetin bevorderen en degenen die zich ten onrechte in een situatie als die van ons bevinden.

Winterstormen

En er dreigt een nog veel groter gevaar. Martoes: ,,Dit is een houten schip, een kopie van een schip uit de 17de eeuw. De masten zijn hoog, de windkracht sterk en als het anker de bodem niet haalt, dan verkeert de Sjtandart vanwege het weer in fysiek gevaar. In dit deel van de (Atlantische, red.) oceaan kan het in de winter heel krachtig stormen.’’

Activisten

Obstructie ondervinden Martoes en bemanning ook van pro-Oekraïense activisten, die vinden dat een Russisch schip hoe dan ook niet mag aanmeren in Europa. ,,Het gaat in wezen om maar één Fransman, niet eens een Oekraïner, die het in zijn hoofd heeft gehaald dat de Sjtandart van Poetin is en dat ik voor hem werk.’’
Om misverstanden te voorkomen: Martoes woont zelf al meer dan tien jaar in Europa, heeft niets met het huidige Russische regime en is vierkant tegen de oorlog in Oekraïne. ,,Mijn vader komt er vandaan, ik ging elke zomer naar mijn grootmoeder in Koerachovo (Oost-Oekraïne, red.), waar nu zo zwaar om wordt gevochten.’’

Bronnen: een artikel van Tessa Heerschop in de Schuttevaer (alleen voor abonnees) en een artikel van Joost Bosman op de website van het AD.
Foto: de Shtandart op volle zee.