EU controleert vervuiling zeeën onvoldoende

Scheepsbemanningen lozen nog steeds afval in Europese wateren, omdat de controle hierop niet streng genoeg is. Dat concludeert de Europese Rekenkamer in het vandaag gepubliceerde verslag over de kwaliteit van zeewater.

Schepen die afvalstoffen in zee lozen, krijgen zelden een doeltreffende sanctie opgelegd en er wordt bijna nooit overgegaan tot strafrechtelijke vervolging, zo blijkt uit het onderzoek van de Rekenkamer over de periode 2014-2024. Onderzoeksleider Nikolaos Milionis: ‘Zelfs nu meer dan driekwart van de Europese zeeën is vervuild, is het einde van de verontreiniging niet in zicht. Terwijl dat de enige manier is om de volksgezondheid, biodiversiteit en visbestanden te beschermen.’

Satellieten

De EU-wetgeving is in de loop der jaren wel aangescherpt en soms strenger dan de internationale regels, maar de handhaving door de 22 kustlidstaten van de EU is ‘verre van bevredigend’. De zeescheepvaart is verantwoordelijk voor olielozingen, lozingen van chemicaliën, onjuiste afvalverwijdering, gasemissies, in zee gedumpt of verloren vistuig en verlies van containers.

De EU heeft een speciale dienst die de vervuiling bijhoudt met satellieten. In 2022 en 2023 identificeerde die 7731 mogelijke lozingen, voornamelijk in Spanje (1462), Griekenland (1367) en Italië (1188). De lidstaten werden gewaarschuwd, maar reageerden volgens de Rekenkamer maar in de helft van de gevallen op de verontreiniging. Slechts in 7% van de gevallen bevestigden zij dat er vervuiling was en dat er iets aan zou worden gedaan. Dit is overigens niet altijd uit onwil, het kwam ook door het tijdsverloop. Wanneer de opnames van een satellietbeeld binnenkwamen en de verontreiniging werd gecontroleerd, was deze vaak al niet meer op te sporen en het vervuilende schip niet meer ter plaatse.

Drones

Het meest effectief om vervuiling op te sporen zijn inspecties vanuit de lucht. Dat kan met vliegtuigen of drones. De Rekenkamer merkt op dat EU-landen hier nog nauwelijks gebruik van maken. Zo wordt slechts een fractie van overboord geslagen containers teruggevonden. Volgens de Franse autoriteiten werden van de naar schatting 1200 containers die tussen 2003 en 2014 voor de Franse kust overboord gingen er slechts 49 geborgen (4%).
Een ander probleem is scrubberwater. Het waswater dat vrijkomt bij deze uitlaatgasreinigingstechniek wordt veelal legaal in zee geloosd. De EU werkt aan een verbod.

Geld

De EU stelt fondsen beschikbaar om zeevervuiling te bestrijden. Maar volgens de Rekenkamer konden veel lidstaten niet aangeven in welke mate zij hiervan gebruik maakten. Doel is om alle vervuiling door menselijke activiteiten op zee voor 2030 uit te bannen. Milionis: ‘De werkelijke hoeveelheid gelekte vloeistoffen en zwerfvuil van schepen blijft nu nog grotendeels onbekend, net als de identiteit van de vervuilers.’ Om hier iets aan te doen adviseert de Rekenkamer de oprichting van een nieuwe Europese instantie die zich hiermee gaat bezighouden.

Lees het bericht van Tessa Heerschop in Schuttevaer (alleen voor abonnees)