Breekt Schiermonnikoog in tweeën?

De oostpunt van Schiermonnikoog wordt steeds kwetsbaarder voor een doorbraak, waarbij het eiland in twee delen uit elkaar valt. “Bij een flinke storm kan het in één keer gebeuren.”

De klipper Willem Jacob is ingehuurd voor een excursie naar de oostpunt van Schiermonnikoog. Daar is een bijzondere situatie aan het ontstaan, waar ecologen en geschiedkundigen bijzondere belangstelling voor hebben.

Eilander Balg

Het ruim van het schip zit vol met mensen. Die krijgen eerst college van bioloog-archeoloog Egge Knol en Koos de Vries, deskundige op het gebied van geologie en het ontstaan van landschappen. We schuiven met het schip vlak langs de wal, als we in de Eilander Balg zijn. De betonning ligt maar enkele meters van de wal.
Dat is ook niet zo vreemd, want deze geul slijt steeds meer naar binnen; de oostpunt van het eiland in. “Er zit nog ongeveer 650 meter tussen de geul en de Noordzee”, zegt Koos de Vries.
Of het echt tot een doorbraak komt, is niet te zeggen. Er zijn ook nog andere scenario’s, maar de trend tot dusver maakt het eiland dus wel kwetsbaarder.

Onderzoek

“De stichting Verdronken Geschiedenis doet onderzoek naar de ontwikkeling van de Waddeneilanden. Vooral historisch, op basis van zeekaarten en van verhalen. Dat geeft ons inzicht in hoe die kustdynamiek is en het kan dan ook wat zeggen over hoe het in de toekomst zal zijn”, legt Arjen Kok van de stichting uit.
Dat onderzoek heeft het gezelschap dit weekend naar Schiermonnikoog gebracht. Daar wandelt de groep zo’n vijf kilometer rond, met uitleg over de ecologie van het gebied.
Er wordt ook stilgestaan bij een groene geul, waar nog wat water stroomt. Op deze plek wordt het steeds dieper en als er een doorbraak komt, is de kans het grootst dat dat hier gebeurt.
“Flinke storm”
“Hoe lang het duurt, is de vraag”, zegt deskundige Koos de Vries. “Het kan best nog wel tientallen jaren duren voordat het is doorgebroken. Aan de andere kant kan er ook zomaar een flinke storm zijn, waardoor een overstroming op het eiland komt en dat het dan wel in één keer doorbreekt.”

Gevaar voor stroomkabel

Een mogelijke doorbraak van het eiland was eerder ook een argument tegen de aanleg van een stroomkabel door het bedrijf Tennet, op deze plek van de Noordzee door het eiland heen richting de Waddenzee. De Vries verwacht niet dat “zo’n sleufje” het risico daarop veel groter maakt.
Arjen Kok, die eerder in het gebied actief was voor Natuurmonumenten, tekent daar nog wel bij aan dat de dynamiek hier zo groot is, dat er wel een risico is dat die eventuele stroomkabel bloot komt te liggen, als het eiland in twee delen breekt.
“Niet diep genoeg”
Volgens Kok is de kabel – van windmolens op zee naar de vaste wal – nog steeds actueel. “Eerst zou het niet. Toen zouden de zeegaten opgezocht worden. TenneT wil eigenlijk van die zeegaten afblijven en in rustiger gebied die kabel leggen.”
“Nu hebben ze dit gebied toch weer op het oog. Maar als dit ook een zeegat wordt, kan het zomaar zijn dat de kabel op een diepte ligt die niet diep genoeg zou zijn. Dus is dit verstandig? Ik weet het niet.”

Nieuwe provinciegrens

Als het eiland in tweeën splitst, ontstaat er ook bestuurlijk een bijzondere situatie. Arjen Kok: “De afgelopen twintig jaar is Schiermonnikoog vijf kilometer Groningen ‘ingetrokken’. Daar moest een provinciale grens voor worden gecorrigeerd. Het kan zomaar zijn dat door deze doorbraak Groningen in één keer al die grond weer terugkrijgt.”
Natuurlijk moet zo’n nieuw eiland dan ook een naam hebben. Kok heeft wel een suggestie. “Historische kaarten laten zien dat tussen de Rottums en Schiermonnikoog vroeger het eiland Bosch lag. Daar heeft Verdronken Geschiedenis ook allerlei onderzoek naar gedaan. Dus ik denk dat het een tweede Bosch gaat worden.”
Aan het dek van de Willem Jacob is het op de terugreis stil. Mensen genieten van de sterren en van een klein beetje noorderlicht, dat in de duisternis op het Wad te zien is. Het is centimeterwerk om over de droogte van het wantij te komen, maar het lukt. Rond middernacht zeilt de klipper de haven van Lauwersoog weer in.

Bron: Omrop Fryslân.
Beelden: Google Earth, Natuurmonumenten