Nieuwe zoutwinning in de Waddenzee

Frisia Zout heeft in september een tweede caverne voor zoutwinning onder de Waddenzee in gebruik genomen. Langetermijneffecten worden bestreden door de ontstane holtes na afloop te laten krimpen.

Frisia Zout is vijf jaar geleden begonnen met zoutwinning diep onder de Waddenzee. Het Harlinger bedrijf, een onderdeel van het Duitse Kali und Salz, heeft tot 2052 een winningvergunning. De gevonden tweede caverne waar Frisia zout uit mag winnen is een opsteker voor het bedrijf, dat hierdoor meer bestaanszekerheid heeft.
Frisia-directeur Hendriks gaat er vanuit dat Frisia met de nieuwe holruimte vijftien jaar vooruit kan. De jaarlijkse productie gaat nu omhoog van zo’n 1 miljoen ton (een miljard kilo) zout naar 1,2 miljoen ton.

Grondstof

Het waddenzout wordt het meest verkocht aan de chemische industrie, waar het bijvoorbeeld wordt gebruikt als onmisbare grondstof voor chloor. „Het is heel erg zuiver zout, dat is voor de chemische industrie van groot belang.” Daarnaast wordt het zout ook afgenomen door de voedselindustrie, de diervoederindustrie en sinds een aantal jaar voor waterontharding, zegt Hendriks. „Dat is een groeimarkt.”

Cavernes krimpen

Op aandrang van Staatstoezicht op de Mijnen kan Frisia de cavernes aan het einde van de levensduur laten krimpen, zodat de holruimte kleiner wordt. „Onze toezichthouder maakt zich een klein beetje zorgen over de langetermijneffecten”, verklaart Hendriks. Dat heeft volgens hem te maken met de tientallen jaren oude zoutwinning door Nobian bij het Groningse Heiligerlee, waar kans op bodemdaling is en angst voor lekkages. „Maar die cavernes zijn veel groter dan de onze.”

Niettemin ziet het SodM een risico op bodemdaling en lekkage van pekel. Hendriks ziet dat anders: „Wij schatten dit risico in als niet bestaand. Maar goed, dit hele kleine restrisico wordt minder door de cavernes te laten krimpen”, zegt Hendriks. Die methode (soft shut-in in vaktermen) is de afgelopen jaren samen met het SodM ontwikkeld.

Daarnaast wordt de bodemdaling elk jaar gemonitord door de Commissie voor de milieueffectrapportage. Deze onafhankelijke commissie stelde vorige week vast dat de bodemdaling in 2024 binnen de vastgestelde grenzen is gebleven.

Harlingen wil geld zien

Frisia Zout heeft de tweede caverne vanaf de havenmond in Harlingen elektrisch aangeboord op een diepte van 3000 meter. De eerste caverne ligt 2900 meter diep. Over vijftien jaar kan Frisia in theorie nog twee cavernes ontwikkelen, volgens Hendriks.

De Gemeente Harlingen wil dat er een omgevingsfonds wordt opgericht, nu de zoutwinning in de Waddenzee wordt voortgezet. In een conceptadvies aan de minister fan Klimaat en Groene Groei, over het nieuwe winningsplan van Frisia Zout, vraagt de gemeente om het oprichten van een omgevingsfonds.

Het college van B en W benadrukt dat Frisia Zout belangrijk is voor de lokale werkgelegenheid, maar vindt ook dat de voordelen van de zoutwinning zichtbaar terug mag vloeien naar de samenleving.
Steeds vaker wordt landelijk gesproken over de verdeling van lusten en lasten bij mijnbouwactiviteiten. In andere regio’s bestaan al omgevingsfondsen die bedoeld zijn om lokale gemeenschappen te laten meeprofiteren of te compenseren voor risico’s.

Frisia Zout doet al aan sponsoring en draagt bij aan het meetnet voor bodemdaling in de binnenstad van Harlingen: de Pilot Harlingen.

Structurele regeling

Toch vindt de gemeente het nu toch tijd voor een structurele regeling. Bij instemming met het winningsplan zou een bepaling moeten worden opgenomen over een omgevingsfonds.
In het geactualiseerde winningsplan dat Frisia Zout eind 2023 indiende, staat dat de productie wordt opgeschaald van 32 naar maximaal 45,5 miljoen ton zout tot 2052.

Het omgevingsfonds zou een uitvloeisel kunnen zijn van het in vergetelheid geraakt Schadefonds Frisia, maar dan met een bredere doelstelling en structurele vulling door het bedrijf.
Frisia-directeur Bart Hendriks zei vorig jaar dat een schadefonds niet nodig is, omdat het bedrijf er in investeert om schade te voorkomen. “Er gaat geen schade ontstaan, en daar sta ik voor”, zei hij bij een informatiebijeenkomst.
De gemeente vindt echter dat naast monitoring en meetnetten ook financiële zekerheden moeten komen voor de omgeving. Volgens Harlingen is dit het moment om afspraken te maken over zowel de veiligheid als de maatschappelijke bijdrage.

Advies

De Gemeente Harlingen zal haar advies aan het ministerie van Klimaat en Groene Groei uiterlijk begin december indienen. Daarna volgt in 2026 een ontwerpbesluit van het ministerie, waar inwoners en organisaties op kunnen reageren.

Bron: Goos Bies in de Leeuwarder Courant (alleen voor abonnees) en Richard de Boer op Omroep Zilt.
Beeld: Youtube.