Waarom het uitdiepen van de hoofdvaargeul in het IJsselmeer al bijna twee jaar stilligt
In de herfst van 2021 legde Rijkswaterstaat het uitdiepen van de vaargeul tussen Kornwerderzand en Urk plotseling stil. Het werk was amper 2 kilometer gevorderd. Hervat werd het nooit. Havenplaatsen als Lemmer, Makkum en Urk kijken verlangend uit naar het moment waarop hun bedrijven bereikbaar zijn voor grote, diepstekende schepen. De huidige ondiepte van de geulen beperkt hun economische ontplooiing.
Blij waren ze toen er een plan kwam om de diepte te verdubbelen tot ongeveer 10 meter. In de late zomer van 2021 ging het graafwerk in opdracht van de provincie Fryslân van start. Maar al in oktober was het feest voorbij. Rijkswaterstaat raakte gealarmeerd door metingen die ongewoon hoge zoutgehaltes in de eerste honderden meters lieten zien. De dienst onderkende een risico op ernstige verzilting van Nederlands’ grootste zoetwaterbassin. Fryslân werd gevraagd de afgegeven vergunning niet langer te gebruiken. Het werk kwam stil te lieggen.
Het zout ging aan de wandel
,,We beredeneerden dat het zout steeds verder de geul in zou trekken’’, zegt senior adviseur Hans Vos van Rijkswaterstaat in Lelystad. Dat zoute water stroomt na elke schutbeurt het IJsselmeer binnen. Normaal blijft het nabij de sluizen van Kornwerderzand hangen, (zoet en zout water mengen niet) om even later via de spuisluis teruggeleid te worden naar de Waddenzee. Maar hier gebeurde iets anders. ,,We zagen dat het zoute water, dat zwaarder is dan het zoete water, naar de bodem van de uitgegraven geul zonk. Steeds als er geschut was, kwam er een zoutwaterlaag bij’’.
Drinkwater voor Noord-Holland staat op het spel
Als dit zo doorging, zou zich een kilometerslange zouttong kunnen vormen in de nieuwe verdiepte geul. Zolang deze zouttong roerloos bleef liggen, was er geen probleem. ,,Maar zodra het waait, ontstaan er woelingen en krijg je alsnog vermenging van het zoute en het zoete water.’’ Ofwel: verzilting van een groot deel van het IJsselmeer. Een zeer verontrustend gegeven voor Noord Holland, dat voor drinkwater deels afhankelijk is van IJsselmeerwater. Maar ook voor Friesland, dat grote hoeveelheden IJsselmeerwater inlaat. Onder meer om verzilting van de bodem tegen te gaan. En vergeet ook niet dat ook Groningen en Drenthe via Friesland IJsselmeerwater ontvangen.
Nieuw idee: bassin voor zout water
Het plan voor de diepere vaargeulen bevat logischerwijs ook een plan voor een nieuw sluizencomplex dat groot genoeg is voor de bredere en dieper stekende schepen. In de nieuwe opzet behouden de huidige sluizen een rol. Ambtelijk opgavenregisseur Sieds Hoitinga legt het uit. ,,De gedachte is dat we de nieuwe grote sluis bouwen naast de bestaande grote sluis. Die houden we intact en gebruiken we als een soort bassin. We vullen dit lege bassin met het zoute water dat zowel via de grote als de kleine schutsluis binnenkomt. Daarna spuien of pompen we dit water naar de kolk aan de Waddenzeekant.’’ Hoitinga verwacht dat het nieuwe ontwerp ,,95 tot 100 procent’’ van de zoutvracht kan afvangen.
Lees het gehele artikel op de bron: LC, alleen voor abonnees