AR-bril voor brugofficieren uitgetest
Onderzoeker Floris van den Oever promoveert op een AR-prototype voor brugbemanningen op zee. Met een mixed reality headset zie je in het stuurhuis de wereld buiten, met daaroverheen digitale informatie over andere schepen en markeringen.
Voor het onderzoek werkte het Marin, waar Floris van den Oever zijn onderzoek doet, samen met Noorse partners, en het uittesten vond daar ook plaats. ‘Er was een testvaart van de Stadsraad Lemkuhl, vanwege goede relaties konden we mee aan boord om de bril uit te testen in een levensechte situatie,’ vertelt Van den Oever. ‘Het was een pilot, het echte onderzoek hebben we op twee andere schepen gedaan.’
AR-technologie (Augmented Reality, aangevulde realiteit) kan de toekomst zijn bij maritieme operaties.
Voor het derde onderzoek van zijn proefschrift, waarop hij vrijdag 19 september 2025 promoveerde aan de Universiteit van het Noorse Bergen, testte de promovendus onder andere een AR-prototype op zee. Zulke tests waren nog niet eerder gedaan of in wetenschappelijke literatuur beschreven.
Zwevende pinnetjes
De meerdaagse tests vonden in oktober 2023 en april 2024 plaats op twee onderzoeksschepen van het Norwegian Institute of Marine Research op de Noordzee en in enkele fjorden. De kapiteins, stuurmannen en uitkijkers droegen Microsoft Hololens 2-headsets die draaiden op een prototype software genaamd Sjør en met elkaar communiceerden.
‘In plaats van naast elkaar voor het radarbeeldscherm te zitten, waarbij de kapitein af en toe de verrekijker pakt en de uitkijk als back-up fungeert, konden ze rondlopen, naar buiten kijken en met hun handen vrij informatie oproepen’, schetst Van den Oever.
‘Op schepen in de buurt zagen ze zwevende pinnetjes waarnaar ze konden kijken. Dan verscheen de naam, positie, snelheid, CPA en andere belangrijke AIS-data. Ze zagen ook pinnetjes van navigatiemarkeringen zoals vuurtorens en boeien waarvan Noorwegen er vele heeft.’
De testpersonen waren enthousiast. ‘Ze vonden het heel interessant en leuk om te proberen en vergeleken het met sciencefiction’, vervolgt de promovendus. ‘Dit is cool en kan de toekomst zijn, maar niet voor oude rotten zoals ik, zei een van hen. Ze waarschuwden tegelijkertijd voor te rooskleurige verwachtingen met: pas op, dit is conservatief wereldje.’
De deelnemers aan de tests konden informatie oproepen door met duim en wijsvinger in de lucht te ‘knijpen’ op de zwevende pinnetjes. Foto Floris van den Oever
Situatiebewustzijn en communicatie
De tests wezen uit dat AR het gezamenlijke situatiebewustzijn en de communicatie van de crew kan verbeteren, waardoor ze betere beslissingen kunnen nemen, aldus Van den Oever.
‘In eerdere onderzoeken voor mijn PhD vond ik al dat communicatie over situatiebewustzijn frequenter is met AR en het inzicht in de situatie kan verbeteren. Toegevoegde realiteit brengt ook meer mentale mapping vanuit een eerstepersoonsperspectief en een duurzamer gebruik van middelen. Goede samenwerking is cruciaal voor veilige en efficiënte maritieme operaties, zoals scheepsnavigatie, havenbouw en offshore-onderhoud.’
Ook bleek dat de technologie nuttig kan zijn voor het koppelen van het echte buitenbeeld aan digitale kaarten (ECDIS) en aan het radarbeeld. De aangevulde realiteit kan eveneens helpen de omgeving snel te begrijpen en om te communiceren, bijvoorbeeld tussen een uitkijk en de navigator of bij een wisseling van de wacht.
Filters en overlays
Het AR-prototype was volgens de onderzoeker nog niet accuraat genoeg om echt te gebruiken voor navigatie, maar goed genoeg om uit te proberen en erover te praten hoe het verder ontwikkeld kan worden. ‘De navigators en uitkijkers zagen de potentie van een heel nuttig navigatie-instrument, gaven veel tips voor de verdere ontwikkeling maar benadrukten dat het écht goed moet werken voordat het geïntroduceerd wordt. Anders wordt het niet gebruikt, klonk het streng.’
De navigators waarschuwden ook voor het gevaar van over-informatie. ‘Ze wilden graag filters en overlays, net als met ECDIS. Verschillende mensen willen verschillende informatie op verschillende momenten. Door hen zelf de hoeveelheid te laten kiezen, geef je een stukje controle en kunnen ze zelf mentale overbelasting voorkomen. Een grote uitdaging zal zijn om het prototype accuraat genoeg te maken – dat die informatiebordjes altijd precies op de schepen staan.’
Open source
Van den Oever beaamt dat information overload een van de grootste uitdagingen van zo’n nieuw systeem is. ‘Mensen die aan zo’n systeem werken willen er graag zoveel mogelijk instoppen. En de gebruikers willen graag alles tot hun beschikking hebben, maar ze willen niet overvoerd worden met informatie. Dat is een spanningsveld dat altijd speelt bij dit soort ontwikkelingen. Daarom werken we ook met engineers én designers. De engineers hebben vaak de neiging om alles te implementeren wat kan. De designers kijken veel meer naar de manier waarop het gebruikt gaat worden.
Een vraag van gebruikers die veel met nieuwe systemen te maken krijgen, is standaardisatie. De bedrijven die dit onderzoek steunen, kiezen daarom voor een open source ontwikkeling. Volgens Van den Oever werkt dat standaardisatie in de hand: ‘Als iedereen zijn eigen ei legt wordt het snel onoverzichtelijk. Daarom werken we met open standaarden, die als basis dienen voor verdere ontwikkeling. In plaats van iets heel nieuws te maken, kun je veel beter aansluiten bij iets dat al bestaat. Dat werkt standaardisatie in de hand en is veel beter voor de klant.’
Uitdagingen
Bij de verdere ontwikkeling van AR moet prioriteit gegeven worden aan individuele prestaties, samenwerking en team situatiebewustzijn, concludeert de wetenschapper. Hij werkt sinds juni bij het Maritiem Research Instituut Nederland (MARIN) in Wageningen, waar hij onderzoek doet naar menselijke factoren voor slimmere, schonere en veilige schepen.
‘Een belangrijke uitdaging is het delen van verschillende perspectieven en informatie. Nieuwe technologieën zoals AR kunnen hier een belangrijke rol spelen. Uiteindelijk gaat het om de mens: de kapitein, stuurman en matroos. AR moet ontwikkeld worden zodat zij kunnen presteren. Individueel en in team. Dan kunnen we zeevaart veiliger maken en ook efficiënter. Of we kunnen nog ingewikkeldere dingen doen, zoals vissen tussen drijvende windmolens.’
Bron: Eigen nieuwsgaring en Caspar Naber in de Schuttevaer, (alleen voor abonnees).
Beeld: Floris van den Oever en Bjørn Sætrevik.